Adli Psikoloji Nedir?
Amerikan Psikoloji Birliği’ne göre adli psikoloji, hukuk sistemini içeren durumlara psikoloji biliminin ilke ve tekniklerinin uygulanmasıdır. Bu uygulamalar arasında psikolojik ölçme ve değerlendirme, bilirkişilik, mağdur ve sanıkla görüşme, sanıklarda cezai ehliyetin tespiti konusunda katkıda bulunma, mahkemeye rapor sunma, hükümlülerin rehabilitasyonu ve suçlu profilinin oluşturulması gibi pek çok çalışma yer almaktadır. Kısacası adli psikoloji, adalet mekanizmasının işleyişine çok değerli katkılar sağlayan bir uzmanlık alanıdır.
Adli Psikolog Kimdir?
Adli psikolog, psikoloji bilimine ait bilgi birikimini hukuk sisteminin ilgili alanlarında uygulayan profesyoneldir. Adli psikologlar; hukukçular, güvenlik güçleri ve tıp doktorları gibi diğer meslek grupları ile bir arada çalışmalarını yürütürler. Yazının devamında bahsedeceğim kurumlarda aldıkları aktif rollerle birlikte, akademik olarak da adli psikoloji biliminin gelişimine yönelik araştırmalar yürüterek bilgilerini sunmaktadırlar.
Adli Psikoloğun Çalışma Alanları
Adli psikologlar kamu personeli olarak İçişleri Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı’na bağlı bazı birimlerde görev almaktadırlar. Adli psikologların çalıştığı yerleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Adalet Sarayı
Adli Tıp Kurumu
Ceza İnfaz Kurumu
Denetimli Serbestlik Büroları
Emniyet Genel Müdürlüğü Çocuk Şube Amirlikleri
Jandarma Çocuk Şubeleri
Ek olarak sivil toplum örgütleri ve üniversiteler de çalışma alanlarına dahildir. Buralarda çalışan bir adli psikolog, pek çok görev ve sorumluluklara sahiptir.
Adli Psikolog ve Görevleri
Uygulama alanında çalışan bir adli psikolog pek çok görevden sorumlu olabilir. Adli psikoloğun kurumlara göre değişiklik gösterebilecek olası görevlerine göz atalım… Sanığın cezai ehliyetinin var olup olmadığına karar verilmesi sürecine katkı sağlar. Gerekli koşulları sağladığı takdirde mahkemelerde bilirkişi olarak görev alır. Mağdur ve sanıkla görüşmeler yaparak mahkemeye rapor sunar. Mağdur ve sanık üzerinde psikolojik ölçme ve değerlendirme yöntemlerini uygular.
Boşanma davalarında çocuğun velayeti için hem ebeveynlerle hem de çocukla görüşmeler yaparak mahkemeye rapor sunar. Polis memuru adaylarının istihdam sürecinde psikolojik değerlendirmelerini yapar. Ceza infaz kurumlarında bulunan psiko-sosyal yardım servislerinde hükümlü veya tutuklunun rehabilitasyonuna yönelik programlar yürütür. Ceza infaz kurumu personelleri için eğitim ve psiko-sosyal destek programları yürütür. Denetimli serbestlik bürolarında yükümlülerin var olan ihtiyaç ve risklerini belirler. Buna uygun iyileştirici bir takip ve denetim planı hazırlar. Bu plana yönelik çalışmalar yürütür. Ayrıca yükümlülerle bireysel görüşme ve grup çalışmaları yapar. Çocuk şubelerde ifadesi alınacak çocuklarla görüşme yapar ve rapor hazırlar. Ayrıca çocuklar ifade verirken orada bulunur.
Bununla birlikte uygulama alanı dışından da bahsetmek gerekir. Üniversitelerde akademik personel olarak çalışan bir adli psikolog farklı görevlere tabi olabilir. Bunlar;
İşlenen suçları inceleyip analiz ederek adli bilimlere katkı sağlar.
Suç, suçlu ve mağdur psikolojisi, suç işleme motivasyonu ve riski, suçu öngörme ve önleme, görgü tanıklarının bellek yanılsamaları ve benzeri konular hakkında araştırmalar ve projeler yürütür.
